Gemeenten hebben de plicht om te zorgen voor een veilige en gezonde voedselomgeving, maar missen juridische bevoegdheden om in te grijpen in de groeiende ongezonde voedselomgeving. Dit blijkt uit eigen onderzoek van Amsterdam, Den Haag, Ede, Rotterdam en Utrecht, en uit het onderzoek dat de Universiteit van Amsterdam (UvA) in opdracht van deze vijf steden heeft gedaan. Op 26 januari 2021 hebben de verantwoordelijke wethouders een brandbrief gestuurd aan staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid) waarin zij vragen om een wetswijziging, zodat zij in de toekomst hun zorgplicht kunnen vervullen.
Sinds de jaren ’80 van vorige eeuw is overgewicht onder volwassenen in Nederland verdubbeld, met als resultaat dat nu de helft van alle volwassenen te zwaar is. Een belangrijke oorzaak is het aanbod van ongezond voedsel. Uit Rotterdams onderzoek blijkt dat het aanbod van fastfood de afgelopen 15 jaar in die stad is toegenomen met 37 procent en in wijken met een lage sociaaleconomische status met maar liefst 57 procent. Uit Amsterdams onderzoek blijkt dat ruim 80 procent van het voedselaanbod in de stad als ongezond aangemerkt kan worden. Als deze lijn doorzet dan heeft over 20 jaar 62 procent van de Nederlandse volwassenen overgewicht. Dat is zorgelijk, aangezien overgewicht leidt tot aandoeningen als diabetes en hart- en vaatziekten. Ook zijn mensen met overgewicht extra kwetsbaar voor een ernstig verloop van corona.
Tijdens het notaoverleg preventie in de Tweede Kamer op 1 februari 2021 is deze brandbrief besproken en dit heeft geleid tot het indienen van een motie. Op 9 februari is deze motie aangenomen en heeft de regering de opdracht gekregen ‘om in samenspraak met gemeenten te bezien hoe wettelijk verankerd kan worden dat gemeenten meer instrumenten krijgen om te zorgen voor een gezonde voedselomgeving’. In de praktijk betekent dit dat we in Amsterdam ongezonde bedrijven op wettelijke gronden kunnen weren wanneer het om gezondheidsbescherming gaat. Denk bijvoorbeeld aan ongezonde winkels rondom scholen (gezondheidsbescherming van tieners), een tweede fastfoodzaak op een plein of de vijfde lunchroom in een plint.
